Waarom we sceptisch zijn over elektrische vrachtwagens – en waarom dit heel natuurlijk is

Van stoomlocomotieven tot smartphones: de geschiedenis staat vol met baanbrekende technologieën die in eerste instantie met spot of twijfel werden ontvangen. Elektrische vrachtwagens worden tegenwoordig met eenzelfde scepsis bekeken. Maar als we de geschiedenis mogen geloven, dan zijn de twijfels van vandaag misschien wel een volgende stap op weg naar brede acceptatie.
 

Al in 1937 maakten de gebroeders Gershwin grappen over de menselijke aarzeling als het om nieuwe ideeën ging. Hun humoristische liefdeslied They All Laughed rijgt vignetten aan elkaar van beroemde figuren die worden bespot: Columbus omdat hij beweerde dat de aarde rond is, Thomas Edison omdat hij geluid vastlegde en de gebroeders Wright omdat ze probeerden te vliegen – en bovenal de onwaarschijnlijke romance van de verteller zelf. Bij het laatste refrein zijn de rollen omgedraaid: De droom wordt werkelijkheid en, zoals zo vaak bij nieuwe ideeën, zijn het de sceptici die zonder clou achterblijven.
 

De geschiedenis kent talloze voorbeelden van dit soort gevallen. De spoorwegpioniers van de jaren 1820 werden afgedaan als dromers; de telefoon werd door de chef van het Britse postkantoor bespot als overbodig ("We hebben genoeg koeriersjongens"); en gloeilampen, de bioscoop en wagen werden allemaal afgeschilderd als "mislukkingen" of "luxe".^[1] En toch hebben ze allemaal onze wereld in een nieuwe vorm gegoten.
 

Tegenwoordig worden de digitale camera, de smartphone en zelfs GPS-technologie met dezelfde twijfels geconfronteerd. Tegenwoordig zijn elektrische vrachtwagens binnen de transportsector slechts het nieuwste hoofdstuk in deze lange traditie van scepsis.

Waarom we geprogrammeerd zijn om ons zorgen te maken

Micco Grönholm, docent marketing aan de economische faculteit van de Universiteit van Lund en expert op het gebied van veranderings- en innovatieprocessen, legt uit dat scepsis niet alleen algemeen is, maar ook diepmenselijk.

"Als onze voorouders zonder aarzelen op alles waren gesprongen wat nieuw was, zouden velen het niet hebben overleefd. Datzelfde mechanisme bestaat vandaag de dag nog steeds, alleen wordt het nu geactiveerd door nieuwe technologieën in plaats van door onbekende bessen in het bos."

Micco Grönholm wijst op drie perspectieven die verklaren waarom het vaak tijd kost voordat innovaties op gang komen: het psychologische, het praktische en het beoordelingsperspectief.

1. Het psychologische perspectief

In essentie is scepticisme een beschermingsmechanisme van het menselijk brein.

"Onze geest is ontworpen om ons te beschermen. "Daarom verkiezen we vaak het bekende boven het nieuwe, zelfs als het nieuwe misschien wel beter is", aldus Micco Grönholm.

Hij benadrukt drie goed gedocumenteerde cognitieve vooroordelen die innovaties tegenhouden:

• Status-quo bias – we geven de voorkeur aan wat we al weten. Dieselvrachtwagens bestaan al een eeuw – waarom zouden we dat veranderen?[1]
  
• Negativiteit – we richten ons meer op de risico's dan op de mogelijkheden. Eén defect aan een elektrische vrachtwagen kan honderden succesvolle ritten in de schaduw stellen.^[2]
• Bevestigingsbias – we zoeken informatie die bevestigt wat we al geloven. Dit is vooral zichtbaar op online forums, waar sceptici elkaar versterken en kritische informatie verspreiden.^[3]

2. Het praktische perspectief

Twijfel is niet alleen psychologisch, maar vaak ook gebaseerd op echte, praktische obstakels.

"Om aantrekkelijk te zijn, moet een technologie in het dagelijks leven werken. "Voor elektrische vrachtwagens betekent dat bijvoorbeeld een betrouwbare laadinfrastructuur", zegt Micco Grönholm.

De uitrol is gaande. Maar zoals hij aangeeft, zijn innovaties meestal afhankelijk van hele systemen, en niet alleen van het product zelf. Glasvezelbreedband verspreidde zich bijvoorbeeld pas zodra services, netwerken en regelgeving op elkaar waren afgestemd.

Hij benadrukt ook het belang van incentives: "De introductie van de huis-pc in Zweden eind jaren negentig maakte computers toegankelijk voor miljoenen gezinnen. Plotseling werd Zweden een van de landen met de grootste computerdichtheid ter wereld. Stimuleringsmaatregelen kunnen de aanvaarding enorm versnellen."

Dezelfde logica geldt voor elektrische vrachtwagens: subsidies, infrastructuur en ondersteunende ecosystemen zullen doorslaggevend zijn.

3. Het oordeelsperspectief

Ten slotte is er wat Micco Grönholm het oordeels- of waarnemersperspectief noemt: de sociale dynamiek van adoptie.

Innovaties verspreiden zich in voorspelbare golven, een proces dat de socioloog Everett Rogers beschrijft in zijn theorie over de verspreiding van innovaties. Het is eerst aan de innovators, dan aan de vroege gebruikers en ten slotte de vroege meerderheid. Pas als de vroege meerderheid iets omarmt, volgt de bredere markt: de late meerderheid en uiteindelijk de achterblijvers.^[4]

"Als de vroege meerderheid in elektrische vrachtwagens gaat rijden, zal de mainstream denken: "Misschien moet ik er ook een kopen", zegt Micco Grönholm.

Dit omslagpunt ligt vaak rond de 15-20% acceptatie. Tot die tijd is scepsis geen fout in het systeem, maar onderdeel van het proces. En dit proces kost tijd – iets wat onze hersenen vaak moeilijk kunnen bevatten.

"Zoals Bill Gates ooit zei: We overschatten altijd de verandering die de komende twee jaar zal plaatsvinden en onderschatten de verandering die de komende tien jaar zal plaatsvinden."